Wednesday, November 26, 2008

Dear Colleagues

12:57:00 PM by headhunter ·
photos, about me,
Dear Colleagues

He ka article ziah hi a remchan dana min lo chhuah sak beiseiin ka rawn thawn che u a ni. Min lo chhuah sak ngei pawh ka beisei bawk.

Remruata,
The Aizawl Post


Kan CS em em hi

— Vanlalremruata Tonson

Mipui thinrim an inhawrkhawm a, dem tur an zawng a, a \henin chief secretary chu an harsatna thlentu berah an puh a, a chenna ina luhkhunga pawisa hloh nia an inhriatte va \hin hial an rawt ut ut. Mizoram hun tawng ka ngaihtuah a, ka hamhaih ni berin ka hria. Mipui an chiai ka hmu a, chiai lohna chi pawh a ni lo. Kei eng mah chân ve lo pawh ka chiaiin ka ni deuh nghulh ni te hian ka hria a, mi tam tak dinhmun chu keimaha ka va inchan chhin pawhin ngaihtuah zui ka ngam lo chu a ni. Chutiang boruaka mi beidawng tam takin an thil tawna puh tur an zawn a, chief secretary an lam chhuah tak hialah chuan tun ang dinhmuna chief secretary thlavang hauh chu ka tih tur awm hliah hliah niin ka hria. Keia \an leh \an loh chu thil \angkai lo ber thlamuanpui tur awm lo ber a ni ang tih pawh ka hria. Mahse, Mizoram tan hian thil \ha a duh ve tak tak niin ka hria a, chutih laia thu chiang lo leh belhchian dawl lo tak taka beih a tawh leh \hin chu fel lo niin ka hria a ni. Mi constructive nih ka duh a, Mizoram tana thil \ha duh nia ka inngaih ve chuan chu chu ka tih tur leh \hangthar lo la awm zel tur lakah pawh thiam channa ka zawn vena tur a ni awm mang e, ka ti hial a ni.
Financial institution rintlak loh laka fimkhur turin mipui min chah lawm lawm a; kan lawm chuang lo. A \henin chief secretary hian thil a ti tak tak ngam lo kan ti a, \henkhatin sawisel phetna tur kan zawng bawk. Inring tawn chu pawisa kan inpuk tir \hin a, chutianga kan inpuk tirah chuan a pung a awm changte pawh a awm. Mi \henkhat chuan pawisa a punga inpuk tir chu Bible pawhin a phal loh leh Pathian thu nena inkalh a ni, an ti a. Kei ka Pathian thu pawm dan a lo danglam bik vang nge pawisa a pung awma inpuk tir chu chuti takin ka lo pawi ti lem lo va; pawisa chu hna thawhna tur a nih avangin hna thawk thei lo va min siam sak chuan a man a awm tur a ni dawn lawm ni, ka lo ti deuh a. Tin, hmanlai huna 'money lender' tia sawi \hinte leh tunlaia pawisa puktirte hi an inang chiah \hin lo va, Bible-in a sawi leh tunlaia pawisa a pung awma inpuk tir chu inang lo turah ka ngai bawk. Han zeh tel mai mai ka duh chu tunlaia pawisa inpuk tir chungchang dan hriaten an sawi dan chuan inring tawna pawisa a pung awm a kan inpuk tir a, kan inrin tawn anga thil a awm leh si lo a nih chuan court-in kum khata 6% pungin a hrut rual \hin tih a ni a, \henkhat chuan 10% alawm an ti thung. A eng apawh chu lo ni se thil chiang tak chu pawisa hi a pawimawh takzet a, a him tur a ni. Sorkar pawhin chu chu a ngai pawimawhin sang uchuak taka inpuk tir hi a rem ti lo a ni. Mimal pawisa inpuk tir hi chu insawisel leh khap theih a ni lo va, financial institution tia sawi leh khap theih tur pawh a ni lo. Mahse, financial institution leh Mizoramin fiancial business kan practice dan hrechiang apiangin khami chungchangah khan chief secretary chu fakawm an tih ka ring.
Pawisa chungchang dan hre mite hi rawn \awng chhuak se financial business-a kan practice-ahte hian sawi tur an ngah khawpin ka ring. Miin tha leh zung, ngaihtuahna, finna leh remhriatna, huaisenna leh taimaknaa a thawhchhuahte hi holam taka a ral loh nan sorkar chuan dan a siam niah ka ngai mai a; chung dante chu la hmang pha ve lo mah ila an zahawm ka ti. A pung awma pawisa inpuk tir ngawt hi a dik lo tawp chuang lo va, mahse, a pung sang tak awma pawisa inpuk tir hi chu a him lo va, pawisak nei lo mi tlemtêin mipui an bum ang a, harsa taka an thawh chhuah pawisa tam tak chu awlsam takin an chhuh mai ang tih a hlauhawm. Nghawng pawh a nei rapthlak thei viau ang. Chuvangin a pung awma pawisa inpuk tir khuahkhirh chu khawvel leh mihringin hma a sawn ang zel a intibuai lo va kan khawsak tlan zel theih nana kawng him ber pakhat a nih ka ring. Kan chief secretary pawh khan chumi chu hriain mipuiin an aiawh tura thlang a, thuneihna an pek leh hotua an pawm ni lo, sorkarin a tih turte a tih theih nana mi fel pangngai tak hlawh neia a rawihin a dinhmun a\anga a tih theih awm tawk tiin a rawn au chhuahpui ta ni maiah ka ngai a ni. Financial institution laka fimkhur tura chief secretary-in min chah lawm lawm lai khan mipui hian lo thlawp ila, pawisa a sumdawnna him lo titute an inhampuar laite khan mipui hian chief secretary chu lo fuih ve ila titein ka ngaihtuah a; kan aiawh tura kan thlan a, thuneihna kan pekte hian sum an hmuh theihna tura eng pawh tih huam ni maia langte beng dai turin thil eng emawte hi lo ti ve se tihte ngaihtuah fo mai. Min hum ngam lo va, an \awng chhuak ngam lo nite hian a chang chuan ka ngaihtuah \hin. Finance minister te, home minister te pawh kan nei a, annite chu mipui tam zawkin kan rin ngam, kan thlanchhuah leh thuneihna pawh kan pek an ni a, mipui vang liau liaua an dinhmun leh nihna chang thei an ni. Mizo mipui tam zawkte hi thil \ha leh dik ngai pawimawh lo, mahni \hatna tur a nih phawt chuan dan leh thil dang pawh eng mah pawisak nei lo kan ni ta em ni ang aw tite pawhin a ngaihtuah theih hial.
Mi \henkhat phût leh beisei angin kan chief secretary hian financial institution/business him tawk lo huanga khung theih tur zingah hian hma han la se mi pawisak nei lo ni maia langte hi an duh tawkin lo che ve thung se la kan chief secretary chuan Mizo mipuiah hian chhantu leh \antu a nei lo roh mai ang a, titein ka lo ngaihtuah \hin. Financial instution/business him lo chungchanga fimkhur tura min chah laia a hmalaknaa lungawi lo \henkhat chu kan society-ah vantlang aia thil hria leh ngaihtuahna seng tura beisei tur an niin ka hria a. Keiin ka lo ngaihtuah ve dan chuan fimkhur tura min chah kha a dinhmun leh nihna a\anga a tihawm tawk a ni a, reasonable ordinary man thil tih atan chuan a awm tawk viau a ni, ti ila ka sawi fiah deuhin ka ring. Chief secretary-in mipui fimkhur tura min chaha lungawi zo lote pawh kha a dinhmunah ding se khatiang bak an niin ka ring lo va, kei phei chu ka tling lo lehzual awm mang e. Kan chief secretary pawh kha anni ang tho ordinary man-ah ka ngai a, extraordinary chu niin ka hre lo. Midangte ang bawkin khawharnate a nei ang a, official dangte ang bawkin venthawn leh thil dangte pawh a nei lo thei lo ang. Chuti ni lo se, chief secretary dinhmun thleng pha turin a hna hi a thawk kher lo mai thei a ni. Khawvelin a hriat hruaitu ropuite ropui ziate han ngaihtuah chuan chutiang chu a ni lo alawm. Tin, a dinhmun leh thuneihna neih ve te kha mipui tam zawkin kan pek (popular delegate) a ni bawk si lo.
Sorkarin mi tam tak nghawng thei thil a tih dawn reng reng chuan chutiang ti tura a thuneihna chu mipuiin an pek a nih a ngai tih hi kei ka pawm dan a ni a. Chuvangin financial institution him lo chungchanga \awngka a rawn neih zeuh lo hriatthiam kha mipuiin kan tih tur niin ka hria. Chiahpuam chungchangah pawh khan a inhnamhnawih kan tam zia enin thil tawngpawng tih ngawt chi chu niin ka hre lo. Mahse, chiahpuam buaina thleng hi mi \henkhatin chief secretary hmalak vanga an puh laiin a \hen chuan a hmala lo leh muangchang lutukah an puh a nih kha. A hmalak vang a ni emaw ni lo emaw chiahpuam hi chuan ram pum a tuam hneh em avangin hmalak dawn pawha fimkhur a \ul zia heti zawng hian sawifiah han tum chhin ila: inthlan hnuhnung berah ZNP chuan MLA pahnih an nei a, chumi awmzia chu 2003 inthlana vote thlak lai khan Mizoramah ZNP-in \antu an nei tlem ber tihna a ni. Mahse, ZNP president emaw president chiah lo emaw pawh kha chhan ngaiin lo awm se thih huama chhan turin za tel an lo chuak mai ang. Minister emaw sorkar chelhtu party hruaitu emaw chhan an ngaih phei chuan a sang tel telin an lo chhuah mai ka ring bawk. Politics-a kan hruaitute chu hruaituah kan pawm chiangin kan zui ngam a, kan \anin kan chhan ngam hle bawk. Mahse, official-te an nih chuan, kei intifel fahrana chief secretary \anna thu ziaktu ngei pawh hian thih huam chuan ka \an lo khawp ang. Chuvang chuan a ni eng emaw thil hleka 'political will' an tih \hin ni. Kan political leader-te hian Mizoram tana \ha ni ngeia an hriat chu huai takin ti pawp se an party-in a tawrh ka ring thei lo va, an inchhir pawh ka ring thei chuang lo.
|henkhat chuan chiahpuam chungchangah pawh khan suo moto-in sorkar hian hma a la thei an ti a. Keiin suo moto-a hmalak theihna nia ka lo hriat ve chu thil \ha lo eng emaw a thlen ngei a ni tih rinhlelhna tur a awm loh hian a ni. A nih loh pawhin hmalakna turah hian chhuanlam tling leh \ha tawk a awm tur a ni. Chiahpuamahte chuan a \hat lohna kha a tir lamah chuan finfiah leh rinhlelh tur awm miah lo a la ni lo va, an thil tihna chu dan ang a ni awm lo mang e, thil \ha lo thlen thei a ni, tih kha CID hovin an chhui tirh leh chanchinbua a lo lan tirha ngaihdan awm thei chu a ni mai. Tualthah tum man nena tehkhinte pawh an awm, tualthah tumah chuan intention (motive pawh ni lovin) chiang tak a awm a, chiahpuamah chuan a buai hma kha chuan chutiang hmuh a ni lo. A buai hmate kha chuan agent biak tur pawh an vang a, agent-te hian an pawisa chhunna bak an hre lo va, engkim mai hi business secret a ni tlat \hin kha. Sorkar hian a hriatpui leh dan ang thlapa din ni lo financial business/institution-ah fimkhur turin vawi duai lo min chah tawh a, chief secretary-in min chah lawm lawm a, police-ten vawi duailo thuchhuah an siam. Chu bakah mipui nitin khawsaknaa sorkar a lo inrawlh dawn chuan thuneihna bik (sum chungchang a nih chuan police lamah economic offence wing, finance administration a nih chuan finance intelligence unit etc) nei an nih a ngai ang. Dan bawhchhiatna avanga public order a buai loh chuan sorkar hi chhan fel fai leh chiang takah lo chuan a inrawlh vek kher tur a nih ka ring lo va, a tlin lo vang a, mipui pawhin kan tlin lovin kan cheng ho thei lovang. Tuin nge, pate emaw ute emaw nih vangin eng emaw hlekah hian kan kekawrtê min dap sak fo se duh bik ang. Tin, thil dik lo hria chu hma la tura thuneihna nei hnena report tur hian mawhphurhna kan neih dan a inang vek. A chang chuan, ka ngaihtuaha academic seminar a awm a, miin paper an present apianga sawiselna tur lo zawn tum leh chutiang an hmuh chu academic superiority ngai mi \henkhat an awm \hin a, chiahpuam emaw phalna nei lo financial institution chungchanga chief secretary dem tumho pawh chutiang chu an ang deuh berin ka hria. Eng emaw ti zawng tak chuan a ngaihnawm duh phian lehnghal a. Lehlam zawnga ka ngaihtuah chuan a phak ve tawka Mizoram tana a thawh ve hi a hming\hatpui ang tih hlau an awm a ang hian ka hre lek lek \hin. Duhkhawp lohna avanga awmze mumal tak neia insawisel chu thil \ha tak a nih laiin rilru thianghlim tak ni lova insawisel chu, a sawiseltute hi ram hmangaihtute an lo nih bawk si chuan kan ram hma bak chu a thim awm mang e, tih nauh nauh chang ka nei bawk.
Heng ka thil sawite avang hian miin chief secretary hi sawisel suh se ka ti a ni reng reng lo. Demawm an tihnaah chuan dem mawlh se la sawisel rawh se. Keiin ka sawi duh chu mihring famkim lo tak a ni ve ngei ang tih ka pawm a, chuvangin tunthlenga a thil lo tih tawhah chuan lo lawm (appreciate) ve tur a awm niin ka hria tih mai hi a ni.
Mi hrang hrangin thil kan thlir dan leh sawi duh dan a inang lo va. Chiahpuam bank leh kar khat bank titea sawi \hin, dan lo leh him lo taka pawisa hlawk taka dahpun thur thurna a buai a; mi tam takin chief secretary lam an hawi nghal \hup. |henkhatin tibuaituah an puh a, a \henin inrawlh har an ti. Khatiang thil, pawisa tam lutuk, mipui tam lutuk leh thil ti thei tak tak an inhnamhnawihna tihbuai chu thil huaisen thlak takah ka ngai a ni. Thil tih huaisen thlak deuh a thlen apiangin Haukhum Hauzel hi mipuiin kan kawk nghal \hup ringawt dawn em ni te ka ti a. Chutiang em tur chu niin amah hi kei chuan ka hre lo a ni. A \henin chiahpuam bank hotute account a 'freeze' titein thu an lo vawrhdarh thul. Kan ngaisang mah mahin, kan chawimawi lutuk deuh em ni chu aw ka lo ti mai mai. Mihring a ni a, keimah ang thoin hlauhna hi nei ve turah ka ngai a, khatiang em em chuan thil a ti mai lovang a, a thuneihna neih ang ang pawh a tawngpawng lekkawh vut vut ngamin ka ring bik chiah lo. Thuthang ang chuan thil a ti lo tih pawh ka chiang a, keimah angin a dawih ve tho e ka tihna chu a ni lo. Bank account hi official pakhat thua tawngpawng 'freeze' ngawt theih ni lo awmin an sawi lehzel a.
Chiahpuam bank a lo buai takah hian \henkhat chuan a nupui pawhin pawisa lo dah ve \hin angin an sawi a. A lo dah ve a nih ngat chuan mipui min \hawng hle tur leh chanchinthar pawimawh tak ni turah ka ngai a, an sawi dan chu thutak a nih leh ni loh ka zawt zui a, thu a kal zel a, a lo chhuahna bul ber nia an sawi ka thleng a, an hresual deuh a ni ang tiin ni thei awm dang pawh ka la zawt cheu. Ka thudawn erawh chu chutiang thil sawitu ni awma ngaih theihte hian an sawi lo va, sawi theih tur thil pawh a awm lo reng reng tih hi a ni. Kan ti ti na pakhatah chiahpuam bank agent pakhat hian a 'client' chu pawisa pek theih ngei a duh avangin 'CS nau' tiin a lo sawi a, a 'client'-in ti rawh a tih pawh ni lovin, chuta \ang chuan chiahpuam bank chungchangah hian CS vua leh vang inhnamhnawih ni awma thuthang a lo awm nia a hriat thu ka \hian pakhatin a rawn sawi chhuak a. Pawisa chiah ve tu chu a agent phone-a be tur leh CS nau anga thu lo thehdarh tawh lo tura ti turin a rawn a, pawisa chiahtu chuan a ti ta reng niin a sawi bawk. Chu erawh chu ka finfiah hauh lo. Mahse, chumi sawitu chu ka ring lo a nih chuan Mizoramah hian rin tur ka neih âwm ka hre lo thung.
Chief secretary hian a vua leh vangte inthiar fihlim turin a ti a, chumi hnua he thil hi a chhui tir chauh a ni, tia sawite pawh an awm. Kan chief secretary hian a vua leh vangte chuti taka buaipui mi niin ka hre lo. Vua leh vang buaipui viau chu ni se he thu hi ka ziah ve a ngaih ka ring lo. Mizo society-ah hian chanchinbu aiin thuthang hi a darh chakin kan awih zawk mah emaw tih tur a ni a, keia ziah ngai lovin amah \an zawnga thu theh darh tur an tam tawk em emin ka ring. Chief secretary hian a vua leh vangte vulh viau chu ni se amah hnaiha a zarzo tum pawh an tam em em ang tih pawh chiangah ka inngai. C Lalmuanpuii a hum lo ti tawkte pawh an awm a, mahse, C Lalmuanpuii chu a bo ni khan vai pahnihin private car-in an phur chhuak a, a bo ta a ni zawk. An phurh bo dawn pawh khan an phurhna car chu Chhangur Kawna C Lalmuanpuii inah tlan lutin a hmaa vai pahnih an \hu a, a hnungah C Lalmuanpuii a \hu a, tichuan a back chhuak leh a, an tlan bo ta a nih kha. A driver nupuiin motor-ah a bag a va dah sak a, a driver bazar-a kal chu a nghah hman loh thu pawh ani chuan a hrilh a, a driver pawh chu phone-in meeting turin a chhuak a, tlaiah lam leh turin a ti a nih kha. Chu chu a driver Zorammuana leh a nupuite ka a\anga ka dawn a ni. C Lalmuanpuii chu Karimganj lamah man a nih tak kha.
Kum li kal ta chhung khan Mizoram chanchinbu mi zingah chuan sorkar thuneitute telephone hmanga biak ching ber zinga mi ka ni ang. Chief secretary pawh ka be zing a, minister-ho pawh ka be fo, chief minister biak tum hlawhchham zing pawl tak pawh ka ni ang. Zan rei tak tak thlenga office-a hna thawka awm \hin hian chiahpuam bank chungchangah a hma lak tumin a chhunghnaite inthiarfihlim tura ro a relpui thlipthlep hman ka ring lo a ni. Chutiang ti tur chuan mi extraordinary tak nih a ngaiin ka ring a, chubakah tu pawhin \hian\ha duhsak kan nei \hin a, CS hian a chhungte inhnamhnawih awmin lo inthirfihlim turin ti ni se an buai vel chhungin mipuiin an hre darh hmanin ka ring bawk. Tunah chuan thawk leh khatah chiahpuam bank hi a buai thut a nih kha, C Lalmuanpuii bo thu hriat a nih veleh.
CID hovin an chhui avangin chiahpuam bank hi a buai a, chu chu CS tih tir a ni, tia CS dem tum an awm bawk. August thla tawp lam a\anga chhui \an tawh, October thla tawpa buai chauh ni si, chhui vanga buai chu ni se September thla chuan buai hman awm tak a ni. C Lalmuanpuii a bo hnu chawlhkar hnihah pawh a chhuitute chuan an thil chhui hmawr an la bawk thei tak tak chuang lo a ni bawk si a. Han awih mai harsa ka ti khawp mai. A nihna takah chuan C Lalmuanpuii bo hma hian chief secretary hian chiahpuam bank chungchangah mipui hriatah thu leh hla a la nei hman lo reng reng a, mahse, C Lalmuanpuii bo a\ang khan mipui chu an buai \an tawh a ni.
A thu hrimah chiahpuam kan tih hi pawisa khelhna ti pawhin a hrilhfiah thei ang, chu chu kan pawm chiah lo a nih pawhin pawisa hmanga sumdawnna chu a ni. Pawisa hi khelh tur emaw sumdawnna bungrua (business item) atan emaw hman tur a ni lo va, kan resource neih ang ang dah \hat a, awlsam taka thil dang chantir lehna tur a ni ber. Resource tehna pawh a ni bawk. Pawisa hi kan khelh a, kan khelh san viau chuan chhiat thut a hnai tawh hle \hin. Hna thawhna tur leh hman tlanglawn theih ber pawisa hian hna a thawh tlat loh chuan hmasawn vak chu thil harsa tak tur a ni tlat. Tuna khawvelin financial crisis a tawh mek leh 1930 vela economic depression a lo tawn tawh rapthlak takte pawh kha a pawisa tak tak zawk hna thawhtir hman lek lo va sumdawnna bungrua atana hman a nih vang tiin a sawi theih ang. 1930 vel khan Indopui I-a tel ramten dinchhuah leh tumin US pawisa an puk \awk \awk a, US lah kha Indopui I avang khan a lo hlawkin industry lamah hma a sawn nasa hle a. Mipui chu company share leiah an intlansiak a, company share chu an khel a ni ber. A nihna takah chuan Indopui I tawp hnu kha chuan US hian a thil siamchhuahte leina tur pawisa a puktir hi a lo ni lek a, pawisa puktu ramten dinchhuah tuma thil an siamchhuah hnua ramdang a\anga thil chawkluh an han hrek chiah khan Wall Street a\anga in\anin khawvel a buai a nih kha. Hna thawk lo va pawisa peipun tum vang. Tuna khawvelin financial crisis a tawh mek pawh 'subprime' an ti a. Financial institution-ten chhut chiang lova loan an pek chhuah vak vak vang a ni ber tihna a ni a, a taka engmah awm si lo va suma intlansiakna chu a tawng tawp a thlenga a puakkeh ta a ni ber. Mizoramin kan thil tawn mek rapthlak tak pawh chu pawisa pung umin a pawisa ber chu hna kan thawhtir hman miah lo va, hmabak dang a nei lo, puahkeh mai loh chu. A punga kan intlansiak tawh chuan a hlauhawm hle tawh a ni. Tunah he thil hi lo puakkeh lo pawh ni se hmasawnna kechheh a tibuai tho tho dawn niin a lang a, sorkar chuan eng emaw ti taka hma a lak tur a ngai ngei dawn niin a lang a ni. Hna thawh aia chiahpuam ringawt kan buaipuite chuan.…
Ka sawi tehduah a, pawm lo tam tak an awm ang tih ka ring a; \henkhat ngaihdanah chuan chiahpuam chungchanga chief secretary chu rinhlelhna tur a awm loh zia a lang tawh alawm, lo sawi leh phet a \ul lo an ti pawhin ka ring. Chiahpuam chungchanga a fihlim zia hi sawi ka tum ber pawh a ni chuang lo. Mahse, hmanni lawk khan rural development pawisa chingpen chungchangah mualpho taka puh a lo ni tawh a, chumi rual deuhthaw chuan Urban Development & Poverty Alleviation (UD&PA) department chungchangah hmingchhiat thlak takin puh a ni leh a. Thil awmzia dik tak a sawi lai mek chuan chiahpuam chungchanga lungpuam \henkhatin an lo puh leh bawk a. Em ema ka ti deuh a ni.
Chief secretary kan neih tawh zawng zawngah beih tawk nasa ber a ni ta awm mang e, ka ti a. Tunhma chuan sorkar thil tiha chief secretary kawh rawn luih luih a nih ngai awm pawh kei ka lo hre ve lo va. A chang chuan a lakah hian eng thil nge kan beisei aw ka ti a; a chang leh Mizo hian thil \ha ni lovin mahni ham\hatna kan duh a, chumi atan chuan kan duhtui lovin kan fimkhur lo hle a ni awm mang e te pawh ka ti bawk. Entir nan, hmanni lawk thil UD&PA chungchangahte khan town & country planner-te hian director level an thleng pha thei lo vang tih pawh ni lo, an tan director nena intluk chief town & country planner post siam a ni ang tih kha a ni mai a. Town & country planning chu specialist hna a ni a, poverty alleviation chu administration lam kaihhnawih a ni zawk mahin a lang thei. Tichuan, town & country planner ho lungawi lohna ber chu poverty alleviation-ah pawh an thu ber lo palh ang tih a ni ta a nih chu! UD&PA director hlawh chu chief town & country planner hlawh aiin a tam zawk ang tih ni pawh a ni si lo!
Administration-ah hian Mizoram hi duhthu a sam lo hle tih chu zep rual a ni lo. A chang chuan mahni awm hmunah hian administration hna thawk tura lak Mizoram Civil Service (MCS) ngei pawh hi eng nge maw ni a \ulna te ka lo ti a, sorkar huaisen leh chak tak awm se a tih tawp loh pawhin mumal zawkin an hna thawh dan turte duang se a \hatte ka lo ring ve mai mai \hin. Ka hriat tawk loh vang pawh chu a ni thei tho. Mahse, administration-a kan sorkar kalphung hian duhthusam lo hle nia ka hriat avangin kan chief secretary hmalakna chu thil \haah ka lo ngai a ni. Recruitment rules fel lo a tam a, hna lak pawh duh angin a fel thei lo reng a ni. Mahni ham\hatna tur ngaihtuah lovin tuna kan ram dinhmun thlir chung siin ruahmanna siam dawn ila town & country planning chungchangahte hian chief secretary leh officer pawimawhten rawtna an siam ang kha ka rawtna tur a nih ka ring. Specialist-te hian director level thleng ngei ngei se ka tihna ni lovin administration pumpui hi a bul a\angin kan siam\ha vek dawn a nih loh chuan a herrem dan remchang ber ni tawhin ka hria, department chhungah promotion kalphung a lo pherh laklawh tawh si a. Chuvangin kan chief secretary hi chuan a phak tawkah chuan Mizoram tana thil \ha a duh a, a theih ang tawk chuan tih pawh a tum tih ka ring ngam a, Mizoram tana \ha nia a hriat anga a thawh laia chhum lo chat lova kawh rawn ni \hin ta bera ka hriat avanga leh chu chu pawi ka tih avanga he thu hi rawn ziak pawh ka ni.